پروتز دندان

منظور از اصطلاح پروتز دندان، دندان مصنوعی یا تعویض دندان است. این پروتزها انواع مختلفی دارند، از روکش های ساده ای که برای کمک به ترمیم یک دندان استفاده می شود تا پروتزهای کامل دندان که برای جایگزینی یک دندان بکار برده می شوند و عموما دندان مصنوعی نامیده می شوند، پروتز متحرک و ثابت بنا به دلایل زیبایی و پزشکی توسط دندان پزشک مورد استفاده قرار می گیرد.

پروتز دندان چیست؟

زمانی که دندان به دلیل پوسیدگی، آسیب و یا کشیدن شدن، از بین می رود، جای دندان خالی می ماند. برای پر کردن این فضای خالی می توان از پروتز دندان (Dental Prosthesis) استفاده نمود که انواع متفاوتی دارد و بر اساس ۴ معیار اصلی: شرایط فرد، نیاز دهان، فضای خالی و زیبایی دندان مشخص می شود که آیا فرد نیاز به پروتز ثابت، متحرک یا نیمه متحرک، پروتز کامل که همان پروتز دندان مصنوعی می باشد، بریچ (پل دندان)، پروتز پارشیل و ایمپلنت دارد یا خیر.
شایان ذکر است که در مقایسه با بریچ و ایمپلنت دندان، پروتز نیاز به جراحی ندارد. علاوه بر آن، روکش های دندانی که پس از عصب کشی مورد استفاده قرار می گیرند نیز نوعی پروتز هستند.

انواع پروتز دندان

در زمینه جایگزینی دندانهای از دست رفته از سه نوع پروتز استفاده می کنیم که شامل پروتز متحرک، پروتز ثابت، ایمپلنت دندان می باشد.

پروتز ثابت

پروتز ثابت دندان همان چیزی است که در بین عموم جامعه با عنوان روکش دندان مرسوم است. پروتز ثابت خود بر دو نوع است:

روکش تک واحدی دندان

معمولا دندان زمانی نیاز به روکش دارد که به علتی ساختار دندان ضعیف شده و نیاز به حفاظت و حمایت با روکش دارد و یا بعضا دلایل زیبایی لزوم وجود روکش را منجر می شود.
گاهی به دلیل نقص عملکرد دندان (مشکلات فانکشنال)، روکش به کمک سیستم جویدن و مضغ فرد می آید.

بریج دندان

یکی دیگر از انواع پروتز ثابت، بریجهای دندانی هستند . آنچه که بیشتر با عنوان پروتز ثابت دندان در بین جامعه مرسوم است همین نوع پروتز است. این نوع پروتز، در واقع زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که فرد یک یا تعداد بیشتری از دندانهای خود را از دست داده و در عین حال هنوز حداقل یک دندان در جلو و یک دندان در عقب دندان از دست رفته وجود دارد.
به این ترتیب با تراش دو دندان مجاور ناحیه خالی از دندان، یک پل (bridge ) بین دندانهای پایه زده می شود تا ناحیه خالی از دندان پر شده و دوباره توانایی جویدن و زیبایی به فرد باز گردد.

پروتز متحرک دندان

گاهی به دلایل متعدد نمی توان از پروتزهای دندانی ثابت برای جایگزینی دندانهای از دست رفته استفاده کرد. در این صورت پروتز متحرک به کمک افزاد بی دندان یا با تعدادی دندان از دست رفته و دندانپزشکان می آید. پروتز متحرک همانطور که از نام آن بر می آید به راحتی داخل دهان گذاشته و یا برداشته می شود.

پروتز دندان متحرک بر سه نوع اند:

• پروتز دندانی پارسیل

این نوع داروی مصنوعی معمولاً در جامعه با نام «دندان بریده» شناخته می شود. انواع مختلفی از دندان های جزئی وجود دارد: به عنوان مثال، دندان های جزئی ساخته شده از اکریل (پین بال) اغلب به عنوان یک درمان موقت در بسیاری از موارد استفاده می شود.

نوع دیگری از پروتز دندانی پارسیل، محصولات مصنوعی ساخته شده با کرم های کبالت است که مدت هاست به عنوان یک درمان مستقل برای لکه های دندان (برای افرادی که دندان های عقب خود را از دست داده اند و دندان های شیری برای دندان ندارند) یا برای کسانی که این کار را انجام می دهند، استفاده می شود. 

این نوع دندان ها شامل آکریل (بخش صورتی دست دندان لثه پروتز ) و آلیاژهای فلزی است که مهمترین آنها کرم و کبالت است. گیره ها معمولاً به دلیل فلز ظاهری ناخوشایند دارند. به همین دلیل است که انواع دیگر دندان های پارسیل به رنگ قسمت فلزی طراحی می شوند و به آنها پروتز پارسیل انعطاف پذیر می گویند.

• پروتز کامل یا اندام مصنوعی

حتما دندان اجداد را دیده اید. این نوع پروتز متحرک برای افرادی که تمام دندان های خود را از دست داده اند استفاده می شود. با وجود ظهور ایمپلنت های دندانی امروزه، استفاده از این نوع دندان های متحرک کاهش یافته است، اما همچنان به عنوان یک درمان ارزان قیمت دندان مورد استفاده قرار می گیرند.

• پروتزهای کامل نیز دو نوع لثه نرمال و نرم هستند.

نکته اینجاست که یک دندان کامل از دو قسمت تشکیل شده است که یکی از آن دندان سفید و دیگری قسمت صورتی پروتز است که در بیماران به آن لثه مصنوعی می گویند. این قسمت از آدامس مصنوعی باید به اندازه کافی قوی باشد تا موثر باشد.

نقش پروتز دندان کامل یا پارسیل با لثه نرم چیست؟

در واقع لثه نرم به صورت یک لایه با ضخامت ۱-۲ میلی متری در زیر لثه سخت پروتز به مدت کوتاه استفاده می شود تا تورم یا التهابات لثه بیمار برطرف شده و بستر مناسبی برای دریافت پروتز با لثه سخت فراهم شود.
اگر پروتز با لثه نرم قرار باشد که به طور دایم مورد استفاده قرار بگیرد، هرچند در ابتدا استفاده از آن بسیار راحت تر است اما نه تنها کارآیی آن بسیار پایین تر است بلکه باعث تخریب بافت لثه باقیمانده در دهان فرد میشود. در عین حال تمیز نگه داشتن پروتزهای قابل انعطاف (لثه نرم) بسیار سخت تر است و احتمال رشد انواع باکتریها و قارچها در خلل و فرج آنها زیاد است.

پروتز دندان اوردنچر

اوردنچر نیز نوعی درمان پروتز متحرک است که در واقع دست دندان کاملی بوده که روی دو پایه دندانی یا چند پایه ایمپلنت می نشیند. به نسبت پروتز کامل دندان راحت تر است اما به هر حال متحرک است و راحتی آن از پروتز ثابت دندان کمتر است.

اصلاح طرح لبخند

مدت دوام پروتز

عادت کردن به پروتز در ابتدا مدتی طول می کشد. به علاوه، به دلیل التهاب بافتی داخل دهان باعث می شود پروتز در جای مناسبش ثابت نشود. این امر باید در ملاقات های منظم با دندانپزشک مورد بررسی قرار گیرد و در صورت لزوم پروتز می تواند تنظیم شود.
همواره رعایت بهداشت مدت دوام پروتز را طولانی می کند. پروتزی که به خوبی تمیز نگه داری شود، می تواند در طول حیات فرد دوام داشته باشد.

نحوه مراقبت از پروتز متحرک

نیمی از رمز موفقیت پروتز متحرک در نحوه استفاده درست و نگهداری از آنهاست توصیه میشود که در روزهای اول استفاده از پروتز ، حتی در هنگام خواب به منظور عادت، دندان مصنوعی را خارج نکیند.

• حداقل دوبار در روز مسواک زده شود.
• هنگام تمیز کردن پروتز،،مراقب افتادن آن از ارتفاع باشید.
• با مسواک مخصوص دندان مصنوعی، سطح خارجی و داخلی پروتز و با یک مسواک بسیار نرم، لثه و مخاط داخلی دهان تمیز شود. هفته ای یکبار دندان مصنوعی یا پروتز متحرک را داخل یک محلول ضدعفونی کننده قرار دهید به مدت ۸ ساعت در روز فرصت مناسبی است تا بافت لثه استراحت کند.
• هنگام عدم استفاده، در یک ظرف آب نمک قرار داده شود. هنگام حمام رفتن می توانید پروتز را داخل یک محلول تمیز کننده قرار دهید محلول تمیز کننده را می توان با اضافه کردن یک قاشق چای خوری سرکه یا محلول سفید کننده خانگی (وایتکس )به یک لیوان آب اضافه کرد بعد از خارج کردن دندان مصنوعی از محلول تمیز کننده آنرا به طور کامل زیر شیر آب بشویید سپس آنرا داخل دهان قرار دهید.
• برای رنگ نگرفتن پس از خوردن غذاهای رنگی پروتز بلافاصله تمیز شود یا در صورت تغییر رنگ هر چند وقت یکبار به مدت ۶ تا ۸ ساعت در ظرف محتوای آب و یک قاشق سفید کننده خانگی قرار داده شود و سپس به دقت زیر آب سرد شسته شود. مراجع مرتب بیمار به دندانپزشک و توجه به تذکرات وی توصیه می گردد.

عوارض پروتز

بیماران نسبت به پروتز واکنش های مختلفی نشان می دهند. به گفته ۴۰ درصد دندانپزشکان، از هر ۳۰۰ نفر یک نفر دچار واکنش های داخل دهانی می شوند. علل این واکنش های عبارتند از رزین های اکرلیک، سمنت های درارای اوژنول، آلیاژهای فلزهای پایه، جیوه، طلا، مواد دارای پلی اتر یا اپیمین.

هزینه پروتز دندان

هزینه پروتز دندان به عوامل مختلفی بستگی دارد که در زیر به آن‌ها اشاره خواهیم کرد و لیستی از هزینه پروتز دندان در کلینیک دندانپزشکی سیمادنت را به شما ارائه خواهیم کرد.

• ساخت پروتز توسط لابراتوار نیز هزینه‌ای را به همراه دارد. این هزینه بستگی به مواد استفاده شده در ساخت پروتز، تکنولوژی مورد استفاده و کیفیت نهایی پروتز دارد.
• نوع پروتزی که برای دندان‌های شما انتخاب می‌شود، تاثیر مستقیمی بر هزینه خواهد داشت. پروتزهای مختلف از جمله پروتزهای ثابت یا پروتزهای متحرک قیمت‌های متفاوتی دارند.
• دستمزد دندانپزشک برای انجام مراحل مختلف در پروسه پروتز نیز در محاسبه هزینه لحاظ می‌شود. این شامل مشاوره، انجام اسکن و نصب پروتز است.

در نهایت، برای اطلاع از هزینه پروتز دندان در سال ۱۴۰۳، جدول زیر را مشاهده کنید (قیمت ها به ریال می باشد)

قیمت پروتز دندان تکی

قیمت پروتز دندان تکی به عوامل مختلفی بستگی دارد که شامل میزان پروتز مورد نیاز، هزینه‌های لابراتواری برای ساخت پروتز، و دستمزد دندانپزشک می‌شود. تعداد و نوع دندان‌هایی که باید پروتز شوند، تاثیر زیادی در میزان پروتز دارد. هر دندان اضافی ممکن است هزینه را افزایش دهد. موارد اضافی مانند جراحی‌های پیشگیرانه، خدمات پس از نصب و نگهداری پروتز نیز هزینه‌های افزوده ممکن است داشته باشند.

دکتر داوودیان

دکتر مسعود داودیان (متخصص ارتودنسی)، بیش از ۱۲ سال سابقه تخصصی در درمان انواع ناهنجاری های دندان و فک دارند. علاوه بر داشتن دارای بورد تخصصی، عضو هیئت مدیره ارتودنتیست های ایران و موسس انجمن ارتودنتیست های جوان بوده اند.