بهداشت خوب یعنی مراقبت کامل از دندان ها از طریق استفاده از مسواک و درست مسواک زدن و خمیر دندان مناسب و همچنین نخ دندان و گاهی دهانشویه .در این مقاله به برخی از مواردی که در بهداشت دهان و دندان نقش مهمی دارند، بپردازیم.
حفظ بهداشت دهان و دندان نقش بسیار مهمی در سلامت جسم دارند.
حفظ بهداشت دهان و دندان و لثه ها، ضروری است؛ چون بدون مسواک زدن و نخ دندان کشیدن منظم، دندان ها ممکن است دچار فساد و لثه ها دچار بیماری شوند. شست و شوی دندان ها، علاوه بر افزودن بر زیبایی و سلامت دندان و در نتیجه نحوه بهتر تکلم، برای سلامت دهان و بدن نیز ضروری است. امروزه توجه به بهداشت دندان ها در بسیاری از کشورهای جهان، سبب کاهش شیوع فساد دندان نسبت به چند دهه قبل شده است؛ از این رو لازم است به موضوع بهداشت دهان و دندان توجه بیشتری مبذول شود.
یکی از مشکلاتی که معمولا به دلیل اهمال و غفلت در بهداشت دهان و دندان ایجاد می شود، دندان درد و فساد دندان است.
وجود درد در یک یا چند دندان، معمولا علامت وجود مشکل، در دندان ها یا لثه هاست؛ البته باید به این نکته توجه داشته باشید که درد دندان، گاهی بسیار خفیف و کم می باشد و گاهی بسیار شدید بوده، برای نوجوان قابل تحمل نمی باشد.
ممکن است درد شدیدی که به دنبال غذا خوردن یا آشامیدن نوشیدنی های داغ، سرد یا شیرین شروع می شود، علامت اولیه فساد دندان باشد. دندان های شکسته، لثه های پس رفته یا بیماری پیشرفته لثه نیز ممکن است منجر به دندان درد شود. گاهی ممکن است احساس درد در ناحیه انتهایی دهان به سبب رویش دندان عقل باشد.
اگر دندان عقل به طور نسبی بیرون آمده باشد و یا در جهت اشتباه رشد کند، امکان احساس درد به ویژه در لثه ها وجود دارد؛ همچنین در برخی موارد، دندان درد در نتیجه اختلال در جای دیگری از بدن، همچون سینوزیت، عفونت گوش و با مشکل منفصل گیجگاهی فکی ایجاد می شود.
اگر فرزند شما دندان درد گرفت و این درد همراه با تب و با تورم صورت است، باید فورا به دندان پزشک مراجعه کنید. اگر چه اقدامات موقتی قبل از مراجعه به دندان پزشک میتواند در تخفیف درد به او کمک کند؛ مانند مصرف مسکن ها و همچنین شست و شوی دهان با آب نمک ولرم.
فساد پیشرونده یک یا چند دندان، سبب تشکیل حفره در دندان ها می شود. این عارضه در سنین کمتر از ۲۰ سال شایع تر است و معمولا از یک حفره کوچک در مینا (لایه سخت و محافظ خارجی دندان) شروع می شود. اگر درمان صورت نگیرد، سرانجام فساد از لایه خارجی یا مینا به عاج (ماده نرم تری که جسم و تنه دندان را می سازد) نفوذ خواهد کرد. وقتی فساد دندان، پیشرفت می کند، هسته زنده دندان که محتوی رگهای خونی و اعصاب است، ممکن است مبتلا شود و تبدیل به نسج مرده گردد.
فساد دندان معمولا به وسیله ایجاد پلاک (رسوب خرده های غذایی، بزاق و باکتری ها) روی سطح دندان ایجاد می شود. باکتری های پلاک، قند موجود در غذا را برای تولید اسید می شکنند که باعث خوردگی و فرسایش مینا می شود. اگر بیشتر از غذاهای تندی استفاده شود و دندان ها به طور صحیح تمیز نشوند، احتمالا بعد از مدتی یک حفره ایجاد خواهد شد. این وضعیت خصوصأ در کودکان و نوجوانان شایع تر است؛ زیرا رژیم های قندی آنها زیاد است و معمولا در تمیز کردن دندان ها سهل انگاری می کنند.
التهاب ملایم لثه، تحت عنوان بیماری لثه شناخته می شود و بسیار رایج است و در دختران و زنان از شیوع بیشتری برخوردار است. لثه های سالم، صورتی یا قهوه ای رنگ و محکم هستند. در التهاب لثه، لثه ها به رنگ قرمز ارغوانی در آمده، نرم و براق می شوند و به راحتی خونریزی می کنند؛ به خصوص هنگام مسواک زدن دندان ها. این بیماری معمولا با مصرف داروهای خاصی مثل «فنی توئین»، سرکوب کننده های ایمنی و داروهای ضد فشار خون، بدتر می شود.
دهان علاوه بر محتویاتش، یعنی دندانها، لثه، زبان، غدد بزاقی و مخاط، به علت موقعیت و ارتباط خاص خود با دستگاه های تنفسی و گوارشی، منعکس کننده حالات سلامت و بیماری این دستگاه هاست. بوی دهان ممکن است نشانه وجود عارضه و ضایعه ای در یکی از قسمت های مرتبط با آن باشد.
علل متعددی موجب ایجاد بوی نامطبوع دهان می شوند که به طور عمده، می توان آنها را به دو دسته تقسیم کرد:
۱)علل دهانی که بر اثر، ضایعات داخل دهان از قبیل لثه، دندان ها و روی زبان ایجاد می شوند؛
۲) علل خارج دهانی که در نتیجه عوارض گوارشی به وجود می آیند.
مسواک نزدن و عدم رعایت بهداشت، اصلی ترین علت ایجاد بوی دهان است. خرده های غذا در بین دندانها، فاسد و بدبو می شوند. بنابراین، در بسیاری از موارد، مسواک زدن و استفاده از نخ دندان، ممکن است باعث از بین رفتن بوی بد دهان شود.
هرچند به ظاهر، خود جرم نباید بویی داشته باشد، ولی این رسوبات، محل مناسبی برای لانه گزینی و پرورش میکروب ها و تکثیر آنها می باشند و بدین ترتیب، عامل عمده ای در جهت ایجاد بدبویی دهان محسوب میشوند.
در مراحل پیشرفته تر، جرم سبب از بین رفتن استخوان اطراف دندان می شود و در نتیجه، بین دندان و لثه حفره ای ایجاد می شود که در آن، علاوه بر بافت های عفونی، مواد غذایی نیز فاسد می شوند و بوی بد دهان تشدید می گردد. بنابراین، راه پیشگیری از بوی بد دهان، عبارت است از: پاک کردن دهان و دندان ها از هرگونه جرم
حفره دهان برای کشت انواع میکروب ها بسیار مناسب بوده، عوامل میکروبی بیماری زای موجود در آب و هوا، غذا، دستها و اشیا به سهولت می توانند به درون آن راه یابند و به علت اینکه دمای دهان حدود ۳۷ درجه سانتی گراد است و محیط مناسبی برای تولید و ازدیاد میکروب ها می باشد، در چنین مواقعی مخاط دهان و لثه دچار آماس تورم می شود و رنگ قرمز تندی به خود می گیرد؛ لذا ترشح غدد بزاقی، غلیظ و چسبنده شده، در نتیجه بوی دهان، نامطبوع می شود.
دندان های پوسیده، هم جای مناسبی برای گرد آمدن خرده های غذا و متعفن شدن آنهاست و هم در پوسیدگی های پیشرفته، میکروب ها از طریق ریشه های دندان وارد بافت های زیر دندان می شوند و ایجاد عفونت و چرک می کنند و راهی به خارج می جویند؛ بنابراین، باعث بوی بد دهان می شوند.
مخاط روی زبان، در بعضی از افراد باعث نامطبوع شدن بوی دهان می شود. پاک کردن روی زبان و قرقره کردن با آب نمک، می تواند در زدودن این مشکل مفید باشد.
دکتر مسعود داودیان (متخصص ارتودنسی)، بیش از ۱۲ سال سابقه تخصصی در درمان انواع ناهنجاری های دندان و فک دارند. علاوه بر داشتن دارای بورد تخصصی، عضو هیئت مدیره ارتودنتیست های ایران و موسس انجمن ارتودنتیست های جوان بوده اند.