پوسیدگی دندان

پوسیدگی دندان چیست

شناخت علل پوسیدگی دندان بسیار مهم است زیرا از این طریق، می‌توان روش صحیح مراقبت از سلامت دهان و دندان را آموخت. هنگامیکه غذاهای حاوی کربوهیدرات و انواع قندها بین دندان گیر کند، اسید به وجود آمده از فعالیت میکروب‌ها باعث از بین رفتن بافت‌های سخت مینای دندان می‌شود و درنهایت پوسیدگی دندان، ایجاد می‌شود.
عمده دلایل پوسیدگی دندان، شامل موادغذایی قندی و چسبنده و نیز نوشیدنی‌ها هستند. هرچه میزان قند مصرفی بیشتر شود، اسید بیشتری نیز طی واکنش‌هایی به وجود خواهد آمد و منجر به پوسیدن دندان می‌شود.

ماده‌ای که عامل اصلی پوسیدگی و یا ایجاد حفره است، پلاک دندان نام دارد. پلاک، حاوی موادغذایی مختلف بر روی دندان بوده که هزاران باکتری در آن وجود دارد.
باید بدانیم که پلاک، با مراقبت‌های بهداشتی ساده مانند مسواک زدن و استفاده از نخ دندان از بین خواهد رفت ولی درصورتیکه مراقبت کافی از دندان صورت نگیرد، دندان‌ها به مرور زمان خراب و پوسیده می‌شوند.

هر دندان شامل سه لایه است:

• لایه سخت بیرونی که مینای دندان نامیده می شود
• لایه میانی که دنتین نام دارد
• به مرکز دندان پالپ (pulp) گفته میشود. این قسمت شامل اعصاب و عروق خونی است.

هر قدر لایه های بیشتری تحت تأثیر پوسیدگی قرار بگیرند، آسیب بیشتری رخ می دهد.
پوسیدگی دندان بیماری ای همه گیر، دردناک، هزینه بر و قابل پیشگیری است.

پوسیدگی دندان در کودکان

بیماری های دندان از کرم خوردگی تا سرطان متنوع هستند و سالانه باعث ایجاد درد و مشکلات زیادی برای میلیون ها آمریکایی می شوند. حتی آزاردهنده ترینشان نیز قابل پیشگیری است. پوسیدگی دندان در جهان به خصوص میان کودکان بسیار فراگیر است.

این بیماری از سن پایین شروع شده و حدود یک چهارم کودکان ۲ تا ۵ سال و نصف نوجوانان ۱۲ تا ۱۵ سال آمریکایی به آن مبتلا هستند. کودکان قشر فقیر جامعه بیشتردر معرض این بیماری هستند. در حدود نصف افراد ۶ تا ۱۹ سال که فقیر هستند، دندان های پوسیده دارند. به غیر از درد و دیگر ناکارآمدی هایی که خرابی دندان به همراه دارد، کرم خوردگی هایی که درمان نشوند می توانند منجر به لاغری، ضعف ظاهری، غیبت از مدرسه و دیگر کار های اجتماعی شوند. این عوامل می توانند به شدت در موفقیت یک کودک در زندگی تاثیر منفی بگذارند.
پوسیدگی دندان همچنین معضلی برای بزرگسالان محسوب می شود به طوری که بیش از ۹۰% افراد بالای ۴۰ سال به آن مبتلا هستند. یک چهارم افراد بالای ۶۰ سال تمام دندان های خود را برای همیشه از دست داده اند و این به علت تاثیر پوسیدگی روی عزت نفسشان و درگیر شدن در مشکلات تغذیه ای است.( خوراک آنها محدود به غذا های قابل هضم می شود.)

مطلب پیشنهادی: بهترین دندانپزشک اطفال در تهران

مسبب پوسیدگی دندان چیست؟

باکتری ها و غذا ها می توانند باعث پوسیدگی شوند. ماده ای چسبنده و شفاف به نام پلاک (Plaque) مدام روی دندان ها و لثه در حال ساخته شدن است. پلاک شامل باکتری هایی است که از قند موجود در مواد غذایی تغذیه می کنند.
زمانی که این باکتری ها تغذیه می کنند، اسید تولید کرده و در طول زمان این اسید ها مینای دندان را تخریب و باعث پوسیدگی می شوند. عواملی که شما را بیشتر در معرض پوسیدگی دندان قرار می دهند عبارتند از:

• بهداشت ضعیف دهان و دندان
  عدم مسواک زدن دندان‌ها به طور مرتب و حداقل دو بار در روز، باعث ایجاد پلاک دندان شده و به همین سادگی، عامل اصلی حمله به مینای دندان بوجود می‌آید.
• تشکیل پلاک
  پلاک هنگامی به وجود می‌آید که باکتری‌ها، اسیدها، ذرات موادغذایی و بزاق ترشح شده؛ همه در دهان با یکدیگر ترکیب شوند. این مواد به دندان‌ها چسبیده و با گذشت زمان به پلاک که حاوی باکتری‌های گوناگون است، تبدیل می‌شود.
  اسیدهای موجود در پلاک، مواد معدنی موجود در مینای دندان که لایه‌ سخت و بیرونی دندان است را از بین می‌برند. این فرسایش، باعث ایجاد سوراخ‌هایی بر روی مینای دندان می‌گردد. همچنین این فرسایش، به مرور زمان حرکت خود را ادامه می‌دهد و به سمت بخش داخلی دندان که حاوی اعصاب و رگ‌های خونی است، حرکت می‌کند.
• خشکی دهان
  بزاق، به شستشوی پلاک و انواع باکتری از دندان و دهان کمک می‌کند. اگر دهان خشکی دارید و ترشح بزاق شما بسیار کم است؛ روند ایجاد پلاک و پوسیدگی دندان، سریع‌تر خواهد بود.
• بیماری رفلاکس معده
  بیماری رفلاکس معده می‌تواند باعث شود اسید معده وارد دهان شود و این محیط اسیدی ایجاد شده در دهان، باعث سایش مینا شده و حتی ممکن است به عاج زیر مینا نیز نفوذ کند. چون عاج دندان، ماده معدنی کم‌تری از مینا دارد، در این حالت احتمال ایجاد و پیشرفت پوسیدگی افزایش می‌یابد.
• باکتری‌ها و اسیدها
  باکتری‌ها به طور طبیعی در دهان شما زندگی می‌کنند. هنگامیکه این باکتری‌ها متوجه باقی ماندن کربوهیدرات‌ و بطورکلی مواد غذایی بر روی دندان شوند؛ طی واکنشی، اسید تشکیل خواهند داد که از این طریق، به مرور سبب پوسیدن دندان می شوند.

مطلب پیشنهادی: متخصص ارتودنسی تهران

علائم پوسیدگی دندان

کرم خوردگی دندان ، بسته به وسعت و محل آن در دهان، علائم و نشان های متفاوتی دارد. وقتی کرم خوردگی دندان در مراحل اولیه اش باشد ممکن است اصلا علائمی از خود نشان ندهد و همراه با بیشتر شدن پوسیدگی، نشانه ها و علائمی از خود بروز بدهد مانند:

• دندان درد، درد های خود به خودی و بدون دلیل خاصی.
• حساس شدن دندان.
• درد های خفیف یا شدید هنگام خوردن چیز های شیرین، داغ یا سرد.
• ایجاد حفره یا سوراخ قابل رویت در دندان.
• ایجاد شدن لکه های قهوه ای، سیاه و سفید رنگ روی سطح دندان.
• احساس درد هنگام گاز زدن غذا.

چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد؟

شما ممکن است از وجود کرم خوردگی در دندانتان مطلع نباشید. از این رو مراجعه مداوم به دندانپزشک، حتی زمانی که احساس درد نمی کنید برای چکاپ شدن دندان هایتان لازم است. با این وجود به محض احساس دندان درد یا دهان درد به دندانپزشک خود مراجعه کنید.

عواملی که احتمال پوسیدگی را بالا می برند

همه آنهایی که دندانی دارند در معرض کرم خوردگی دندان هستند اما عوامل زیر می تواند این احتمال را افزایش دهد:

• محل دندان

دندان های عقبی (آسیاب و آسیاب کوچک) بیشتر دچار پوسیدگی می شوند. این دندان ها دارای شیارها، حفره ها و شکاف های بسیاری بوده و چندین ریشه دارند که همه این عوامل باعث جمع شدن ذرات غذا می شوند. در نتیجه تمیز نگه داشتن این دندان ها نسبت به دندان های جلویی که دسترسی آسانی دارند دشوار تر است.

• برخی غذاها و نوشیدنی ها

خوراکی هایی که برای مدت طولانی به دندان می چسبند مانند: شیر، عسل، بستنی، شکر، نوشابه، میوه خشک، کیک، کلوچه، آبنبات های سفت و نعناع، غلات خشک، و چیپس. احتمال اینکه این خوراکی ها باعث پوسیدگی شوند بسیار بیشتر از غذاهایی است که به آسانی توسط بزاق شسته می شوند.

• پوسیدگی دندان ناشی از تغذیه نادرست

خوردن مداوم تنقلات و نوشیدنی

وقتی به طور پیوسته نوشیدنی های شیرین بنوشید، در واقع به باکتری های دهان سوخت لازم برای تولید اسید هایی که به دندان حمله می کنند و آن را از بین می برند، را می دهید. اگر در طول روز نوشابه یا دیگر نوشیدنی های اسیدی می نوشید، باعث می شود در دهانتان پیوسته وانی از اسید تولید شود.

غذا دادن به کودکان هنگام خواب

اگر به کودکانتان هنگام خواب شیشه ی شیر، آبمیوه، غذای مخصوص و یا دیگر مایعات قندی می دهید، این مواد در طول ساعات خواب کودک روی دندان ها مانده و باکتری ها از آنها تغذیه می کنند. به این آسیب اغلب “پوسیدگی دندان توسط شیشه ی بچه” می گویند.

• مسواک نزدن به موقع

درصورتی که بعد از هر وعده غذایی دندان هایتان را تمیز نکنید پلاک به سرعت تشکیل شده و اولین مرحله پوسیدگی رخ می دهد.

• عدم استفاده از فلوراید

فلوراید، یک ماده معدنی طبیعی است، که از کرم خوردگی های دندان جلوگیری کرده و حتی می تواند پوسیدگی هایی که در مراحل ابتدایی هستند را نیز از بین ببرد. با توجه به مزایای فلوراید، این ماده به بسیاری از منابع آب شهری افزوده می شود؛ همچنین در خمیر دندان ها و دهان شویه ها استفاده می شود. اما بطری های آب معدنی معمولا حاوی فلوراید نیست.

• سن افراد

در آمریکا ،کرم خوردگی های دندان در میان کودکان و نوجوانان شایع است. افراد مسن نیز در خطر این بیماری هستند. دندان ها ممکن است در طول عمر تخریب شوند و لثه ها تحلیل بروند که باعث آسیب پذیری دندان در برابر پوسیدن ریشه ها می شود. افراد مسن تر ممکن است از داروهایی استفاده کنند که باعث کاهش تولید بزاق دهان و افزایش خطر پوسیدگی دندان شوند.

• خشکی دهان

علت خشکی دهان کمبود بزاق است که این ماده با شستن پلاک و مواد غذایی از پوسیدگی دندان جلوگیری می کند. همچنین ماده ای در بزاق دهان وجود دارد که با اسید هایی که توسط باکتری ها ساخته می شوند، مقابله می کند. برخی داروها، شرایط خاص پزشکی، پرتو افشانی به سر و گردن(رادیولوژی) و برخی دارو های شیمی درمانی می توانند با کم کردن بزاق و خشک کردن دهان، خطر کرم خوردگی دندان را افزایش دهند.

• پرکردگی های دندان و برخی دستگاه های دندان پزشکی

در طول سال های متوالی پرکردگی های دندان می توانند باعث تضعیف، از بین رفتن و به وجود آمدن لبه های ناهموار در دندان شوند. این به پلاک این امکان را می دهد تا راحت تر ساخته شده و از بین بردنش دشوارتر باشد. دستگاه های دندان پزشکی هم می توانند با دندان درست جفت نشده و به پوسیدگی اجازه رشد در بین خود را بدهند.

• پر کردگی دندان

سوزش معده: سوزش معده و یا بیماری ریفلاکس معده می تواند باعث جاری شدن اسید معده در دهان (رفلاکس) شود و این می تواند مینای دندان را از بین ببرد و باعث تخریب قسمت عمده ای از دندان شود. این تخریب، قسمت بیشتری از دنتین را در معرض باکتری ها قرار می دهد که خود باعث پوسیدگی می شود. ممکن است دندان پزشکتان به شما پیشنهاد دهد تا به یک متخصص گوارش برای ریفلاکس معده تان مراجعه کنید. برای مطالعه ی بیشتر به مقاله ی پرکردگی دندان مراجعه کنید.

• اختلالات تغذیه

بی اشتهایی و bulimia (پرخوری) می تواند منجر به فرسایش قسمت عمده ای از دندان و کرم خوردگی شود. اسید معده حاصل از استفراغ های مکرر (پاکسازی)، دندان ها را شسته و باعث تحلیل مینای دندان می شود. اختلالات تغذیه ای نیز می تواند تولید بزاق را مختل کند.

پیشگیری از پوسیدگی دندان

شما می توانید با رعایت نکات زیر از پوسیدگی دندان جلوگیری کنید:

• مسواک زدن دوبار در روز با خمیر دندان حاوی فلوراید.
• تمیز کردن روزانه ی بین دندان ها با نخ دندان یا دیگر تمیز کننده های بین دندانی.
• خوردن مواد مغذی، متعادل کردن وعده های غذایی و محدود کردن تنقلات.
• با دندانپزشک خود در مورد استفاده از فلوراید مکمل که دندان هایتان را تقویت می کند و استفاده از سیلانت های دندانی مشورت کنید.

( سیلانت پوشش محافظتی پلاستیکی است که روی سطوح دندان های عقبی (که اغلب پوسیدگی از آن ها شروع می شود) به منظور جلوگیری از پوسیدگی نصب می شوند.)به دندانپزشک خود برای تمیزکاری و معاینه دهان به طور مداوم مراجعه کنید.

پوسیدگی دندان چگونه درمان می ‌شود؟

درمان پوسیدگی دندان از طریق دو روش زیر انجام می‌شود که عبارت است از:

1. پرکردن دندان
   نوعی ترمیم و درمان دندان می‌باشد که دندان با مواد پرکننده‌ای مانند رزین‌های کامپوزیت به رنگ دندان، پرسلن یا آمالگام پر می‌شود.
2. درمان کانال ریشه
   هنگامیکه پوسیدگی به مواد درونی دندان، یعنی پالپ دندان برسد؛ احتمال دارد به یک درمان کانال ریشه نیاز داشته باشید. این درمان برای ترمیم و نجات دندان آسیب‌دیده و آلوده، جایگزین بسیار مناسبی به جای کشیدن دندان است. در این حالت، پالپ دندان برداشته می‌شود و سپس دندان، پر می‌شود.

 نتیجه گیری

بطورکلی، عادت‌های بهداشتی مناسب دندان از جمله مسواک زدن و نخ دندان کشیدن روزانه و معاینات منظم دندانپزشکی، بهترین راه برای جلوگیری از شروع مشکلات دندان هستند. همچنین شما نیز سعی کنید که حداقل دو بار در روز مسواک بزنید، با دقت نخ دندان بکشید و به طور منظم از یک دهان شویه استفاده کنید.

چراکه با توجه بیشتر به بهداشت و سلامت دندان، می‌توان از پوسیدگی دندان‌ها جلوگیری کرد و همواره دندان‌های سالمی داشت.

برای درمان پوسیدگی دندان می توانید به پزشکان متخصص و باتجربه حاضر در سیمانت کلینیک مراجعه نمایید و از درمان تخصصی این کلینیک لذت ببرید.

دکتر داوودیان

دکتر مسعود داودیان (متخصص ارتودنسی)، بیش از ۱۲ سال سابقه تخصصی در درمان انواع ناهنجاری های دندان و فک دارند. علاوه بر داشتن دارای بورد تخصصی، عضو هیئت مدیره ارتودنتیست های ایران و موسس انجمن ارتودنتیست های جوان بوده اند.